Adipokiny
Nadmierna ilość białej tkanki tłuszczowej wpływa ujemnie na zdrowie psów poprzez dwa mechanizmy. Po pierwsze, nadmierne odkładanie się tłuszczu może w sposób fizyczny wpływać na organizm i powodować wzrost obciążenia kończyn masą ciała, co pogłębia zaburzenia ortopedyczne, zwężenie górnych dróg oddechowych, które pogłębia zaburzenia oddechowe, postępującą niezdolność do utrzymania czynności higienicznych, która może być przyczyną zaburzeń dermatologicznych, a także zwiększenie izolacji cieplnej, które powoduje upośledzenie oddawania ciepła do środowiska. Po drugie zaś może dochodzić do zaburzeń prawidłowej czynności endokrynnej białej tkanki tłuszczowej, co jest niedawno odkrytym mechanizmem patologicznym rozwoju i pogłębiania się wielu zaburzeń metabolicznych towarzyszących otyłości, zarówno u ludzi, jak i u zwierząt domowych.32
Biała tkanka tłuszczowa jest aktywnym narządem endokrynnym, wydzielającym modulatory białkowe zwane adipokinami (tab. 1).33-37 U ludzi, psów i kotów adipokiny pełnią funkcje endokrynne, autokrynne i parakrynne, regulując równowagę energetyczną, czynność immunologiczną, angiogenezę, metabolizm glukozy i lipidów oraz hemostazę.34,38-40 Poziom adipokin prozapalnych wydzielanych przez białą tkankę tłuszczową wzrasta wraz ze wzrostem ilości tej tkanki. Dlatego otyłość można też traktować jako przewlekły stan zapalny. Wzrost poziomu adipokin zapalnych jest jedną z przyczyn rozwijania się zespołu metabolicznego oraz innych związanych z otyłością zaburzeń u ludzi.37,40 Wzrost ekspresji genów adipokin zapalnych potwierdzono także w białej tkance tłuszczowej u psów.20
Żywienie
Do nadmiernego przyrostu masy ciała u psów mogą się również przyczyniać czynniki żywieniowe. Liczba podawanych posiłków i przekąsek, zjadanie resztek ze stołu oraz obecność zwierzęcia podczas przygotowywania lub spożywania przez właściciela posiłków mogą bezpośrednio przyczyniać się do przyrostu masy ciała u psów.41 Koszty karmy dla zwierząt mają umiarkowany i zmienny efekt, chociaż w przeprowadzonym badaniu wykazano, że otyłe psy otrzymywały znacznie częściej większe ilości karm tańszych niż karm z grupy premium.42 Ponadto znacznie częściej nadwagę lub otyłość mają psy właścicieli w podeszłym wieku, prawdopodobnie ze względu na nieodpowiednie nawyki żywieniowe, ponieważ sposób odżywiania się starszych ludzi nie jest idealny i może przyczyniać się do otyłości.15
Nadwaga lub otyłość właścicieli
U ludzi przebywanie w środowisku, w którym znajduje się duża liczba osób z nadwagą lub otyłych, prowadzi do nieprawidłowego postrzegania tego, w jaki sposób powinna wyglądać normalna sylwetka człowieka.41 To błędne postrzeganie świata może także przyczyniać się do wzrostu częstości występowania otyłości w populacji psów.
W jednym z ostatnio przeprowadzonych badań zebrano dane od 829 właścicieli psów, prowadząc z nimi indywidualne rozmowy.43 Właściciele zostali poproszeni o subiektywną ocenę indeksu kondycji ciała u swoich zwierząt (IKC). Ponadto prowadzący badania mierzyli także BMI właściciela oraz oceniali i zapisywali IKC zwierzęcia. Prawdopodobieństwo posiadania otyłego właściciela przez otyłe zwierzęta było dwukrotnie wyższe niż w przypadku zwierząt o prawidłowej masie ciała. Ponadto niedoszacowanie IKC u psów było niemal 20-krotnie częstsze u psów otyłych niż u psów, które były normalne lub wychudzone. Nie stwierdzono istotnych zależności pomiędzy niedoszacowaniem IKC psa przez właściciela oraz występowaniem u niego otyłości. Co ciekawe, chociaż otyli właściciele znacznie częściej mieli otyłe zwierzęta, nie wydaje się, aby częściej błędnie określali IKC u swych psów niż właściciele z normalną masą ciała.
Błędna ocena IKC przez właścicieli wydaje się najważniejszą przeszkodą w skutecznym odchudzaniu zwierząt. Te błędy w ocenie wydają się całkowicie niezależne od tego, czy właściciel jest otyły, czy nie. Jest to sytuacja zupełnie inna niż w przypadku otyłych dzieci i ich rodziców, gdzie otyli rodzice nie są w stanie prawidłowo rozpoznać (lub uświadomić sobie) występowania nadmiernej masy ciała u swych dzieci.44 Dlatego do skutecznego zapobiegania i leczenia otyłości u psów konieczne jest uświadomienie sobie przez właścicieli błędów w sposobie określania IKC i ich odpowiednia edukacja.
Środowisko
W jednym z ostatnich badań poszukiwano środowiskowych czynników ryzyka rozwoju otyłości u psów.45 W badaniu tym przeprowadzono 829 rozmów z właścicielami (400 w bezpłatnej praktyce, 429 w praktyce prywatnej), w których pytano ich o zasady żywienia zwierząt, aktywność fizyczną zwierząt, wielkość dochodu w gospodarstwie domowym oraz wiek. Wartość IKC u 696 psów w wieku 1 roku lub starszych oceniano przy użyciu siedmiopunktowej skali morfometrycznej S.H.A.P.E. (ang. size – wielkość, health – zdrowie, and physicale valuation – oraz ocena kliniczna). Ocena 5/7 uznawana była za łagodną nadwagę, 6/7 oznaczało umiarkowaną nadwagę, a 7/7 – ekstremalną nadwagę.
Opierając się na skali 7-punktowej stwierdzono, że 35,3% (n = 246) psów miało indeks kondycji ciała powyżej optymalnej wartości, 38,9% (n = 271) psów miało nadwagę, 20,4% (n = 142) było otyłych, a 5,3% (n = 37) miało niedowagę.
Otyłe psy miały wyższą medianę wieku, były to raczej samice i były wysterylizowane. Aktywność fizyczna psów otyłych w ciągu tygodnia była istotnie mniejsza niż psów nieotyłych. Ważnym czynnikiem decydującym o występowaniu nadwagi lub otyłości u psów była także przynależność ich właścicieli do klasy społeczno-ekonomicznej – ryzyko otyłości było w istotny sposób związane z wielkością dochodu właściciela, ponieważ znacznie częściej otyłe były psy właścicieli z najwyższymi dochodami. Ponadto ze zwiększoną częstością występowania nadwagi lub otyłości był także związany rosnący wiek właścicieli.45
Konsekwencje otyłości
Powszechnie wiadomo, że otyłość u ludzi niesie wiele konsekwencji. Obecnie zaczynamy także dokładniej poznawać konsekwencje otyłości u psów (tab. 2).
Długość życia
Podobnie jak u ludzi, otyłość negatywnie wpływa na długość życia psów. W jednym z badań, w którym 24 psy rasy labrador zostały losowo przydzielone do grupy żywionej ad libitum lub do grupy otrzymującej ograniczoną liczbę kalorii (75% liczby kalorii spożywanych przez dobranego w parę psa z grupy żywionej ad libitum), okazało się, że psy z grupy otrzymującej ograniczoną liczbę kalorii miały IKC bardziej zbliżony do wartości optymalnej niż psy znajdujące się w grupie żywionej ad libitum.46 Zwierzęta otrzymujące ograniczoną liczbę kalorii żyły średnio 1,8 roku dłużej, miały lepszą tolerancję na glukozę (masa tłuszczu w organizmie oraz oporność na insulinę były skorelowane – wartość graniczna, przy której dochodziło do wzrostu oporności na insulinę, wynosiła 5000 g tłuszczu w organizmie – psy otrzymujące ograniczoną liczbę kalorii miały niższą zawartość tłuszczu) oraz zmniejszone ryzyko zaburzeń ortopedycznych, takich jak osteoarthritis.
