- koty chore (ze zmianami skórnymi i dodatnim wynikiem posiewów, zazwyczaj również z dodatnim wynikiem badania w lampie Wooda)
- koty zakażone subklinicznie (bez zmian skórnych, z dodatnim wynikiem posiewów i zazwyczaj dodatnim wynikiem badania w lampie Wooda)
- koty będące biernymi nosicielami (bez zmian skórnych, z ujemnym wynikiem badania w lampie Wooda, a wyniki kolejnych posiewów szybko stają się ujemne).
Należy leczyć wszystkie koty, przy czym biernych nosicieli jedynie z zastosowaniem środków działających miejscowo, co pozwala uniknąć długotrwałego i kosztownego, a w tym przypadku zbędnego leczenia ogólnego. Opiekując się chorymi zwierzętami, trzeba zachowywać szczególne środki ostrożności, aby zapobiec rozprzestrzenieniu się zakażenia na ludzi (rękawice, dezynfekcja miejsc zadrapań i wszelkich innych uszkodzeń skóry).
Leczenie miejscowe
U osobników z ograniczoną liczbą zmian skórnych należy wygolić włosy z obszarów wokół zmian z uwzględnieniem szerokiego marginesu zdrowej skóry. Golenie powinno być wykonywane bardzo ostrożnie, ze względu na ryzyko mikrourazów i w konsekwencji rozszerzenia się zakażenia. Preparaty stosowane miejscowo mają ograniczoną skuteczność, w przeciwieństwie do kąpieli w szamponach leczniczych oraz stosowania oprysków lub płukanek na całe ciało pacjenta. U kotów z uogólnioną postacią choroby, ras długowłosych oraz w celu likwidacji zakażenia w większych grupach kotów zaleca się ogolenie całego ciała, ponieważ ułatwia to podawanie i wnikanie leków działających miejscowo (ryc. 4). Takie postępowanie ogranicza również rozprzestrzenianie się zarodników grzyba na inne zwierzęta, na człowieka i do środowiska. Należy zgolić wszystkie włosy, łącznie z wibrysami, następnie zebrać je i przed wyrzuceniem odkazić. Kluczowa jest termiczna lub chemiczna sterylizacja wszystkich sprzętów używanych podczas golenia, a czynności tej nie należy przeprowadzać w lecznicy weterynaryjnej, by uniknąć skażenia otoczenia. Najlepiej, jeśli zwierzę jest golone we własnym domu, ponieważ w takim przypadku środowisko i tak zostało już skażone.
Miejscowo działające środki przeciwgrzybicze różnią się skutecznością. Jedną z najskuteczniejszych metod postępowania jest dwukrotna w ciągu tygodnia kąpiel w 0,2% roztworze enilkonazolu (Moriello i DeBoer, 2012). Skutki niepożądane takiego leczenia, zarówno miejscowe, jak i ogólne, występują bardzo rzadko, pod warunkiem że pacjent nie będzie wylizywał skóry do momentu wyschnięcia preparatu (wskazane jest założenie kołnierza ochronnego) (Hnilica i Medleau, 2002). Bardzo skuteczny jest także 2% mikonazol lub 2% mikonazol w połączeniu z 2% chloroheksydyną w postaci oprysku albo szamponu, stosowany dwa razy w tygodniu (Moriello i DeBoer, 2012). W Stanach Zjednoczonych powszechnie stosuje się u kotów tzw. ciecz kalifornijską (wielosiarczek wapnia). Preparat ten został niedawno wprowadzony na polski rynek z przeznaczeniem do zwalczania grzybic skórnych koni.
Leczenie ogólne
Itrakonazol
Mimo że itrakonazol jest stosunkowo drogi, obecnie uważa się go za lek z wyboru w leczeniu dermatofitozy kotów. Itrakonazol jest w wielu krajach zarejestrowany do zwalczania grzybicy u tego gatunku (Moriello i DeBoer, 2012). Skuteczność itrakonazolu jest porównywalna (lub wyższa) ze skutecznością ketokonazolu albo gryzeofulwiny, przy czym lek ten jest znacznie lepiej tolerowany przez kocich pacjentów. Jedynym skutkiem niepożądanym itrakonazolu, obserwowanym sporadycznie, jest brak apetytu. Również działanie embriotoksyczne i teratogenne itrakonazolu jest niższe niż ketokonazolu. Mimo to jednak nie zaleca się podawania tego leku ciężarnym kotkom. Można go natomiast stosować nawet u 6-tygodniowych kociąt. Większość dermatologów weterynaryjnych zaleca tzw. pulsacyjny tryb podawania itrakonazolu, co jest również zgodne z zaleceniem producenta leku. Itrakonazol stosuje się w dawce 5 mg/kg/dzień przez tydzień, co dwa tygodnie przez 6 tygodni (Colombo i wsp., 2001). Inne badania wykazały, że wystarczające stężenie substancji czynnej w osoczu i we włosach zostaje osiągnięte u kotów z dermatofitozą, którym podawano itrakonazol w trzech cyklach obejmujących tydzień podawania leku (5 mg/kg/dzień) i tydzień przerwy. Po tygodniu niepodawania leku jego stężenie ulegało obniżeniu o 25-30%, było jednak nadal wystarczająco wysokie nawet dwa tygodnie po podaniu ostatniej tabletki [Vlaminck i Engelen, 2004 (medycyna oparta na dowodach – IV kategoria badań)]. Dane te wskazują, że taki schemat leczenia (trzy razy po siedem dni podawania leku) zapewnia stężenie terapeutyczne itrakonazolu na co najmniej siedem tygodni.
Terbinafina
Alternatywą dla itrakonazolu jest terbinafina podawana doustnie w dawce 30-40 mg/kg raz dziennie (Nuttall i wsp., 2008, Moriello i DeBoer, 2012). Terbinafina nadaje się również do podawania w formie terapii pulsacyjnej. Po leczeniu trwającym 14 dni hamujące stężenie leku we włosach kotów utrzymuje się przez 5,3 tygodnia (Foust i wsp., 2007). Wśród możliwych działań niepożądanych leku wymienia się sporadyczne wymioty oraz świąd okolicy twarzowej.
Ketokonazol
Ketokonazol stosuje się doustnie w dawce 2,5-5 mg/kg m.c. dwa razy dziennie. Koty są jednak stosunkowo wrażliwe na działania niepożądane tego leku. Wymienia się wśród nich hepatotoksyczność, brak apetytu, wymioty, biegunkę oraz zahamowanie syntezy hormonów steroidowych. Ketokonazol jest także przeciwwskazany u zwierząt ciężarnych.
Gryzeofulwina
W niektórych krajach nadal stosuje się gryzeofulwinę. Na ogół jednak lek ten nie jest polecany do leczenia dermatofitozy u kotów ze względu na dostępność bezpieczniejszych i skuteczniejszych środków. Gryzeofulwinę stosuje się w dawce 25-50 mg/kg 1-2 razy dziennie przez co najmniej 4-6 tygodni. Gryzeofulwina słabo rozpuszcza się w wodzie, dlatego też jest lepiej wchłaniana w postaci mikronizowanej i kiedy podaje się ją wraz z tłustym pokarmem. Wśród działań niepożądanych wymienia się brak apetytu, wymioty, biegunkę, działanie mielosupresyjne, zwłaszcza u kotów rasy syjamskiej, himalajskiej i abisyńskiej. Ze względu na działanie teratogenne gryzeofulwiny nie wolno stosować u kociąt poniżej 6. tygodnia życia ani u ciężarnych kotek, zwłaszcza w pierwszych tygodniach ciąży. Istnieją doniesienia sugerujące, że koty zakażone wirusem FIV są bardziej podatne na mielosupresyjne działania gryzeofulwiny, dlatego też przed podaniem leku należy wykluczyć zakażenie FIV, wykonując odpowiedni test. U kotów leczonych gryzeofulwiną w celu monitorowania mielosupresyjnego efektu tego leku powinno się co miesiąc przeprowadzać badanie morfologiczne krwi.
Lufenuron
Lufenuron jest inhibitorem syntezy chityny, stosowanym u psów i kotów jako środek zapobiegający inwazji pcheł. Ponieważ chityna jest składnikiem ściany komórkowej dermatofitów, lufenuron teoretycznie powinien wykazywać efekt przeciwgrzybiczy. Badania przeprowadzone u kotów nie potwierdziły jednak takiego działania, dlatego też lek ten nie nadaje się do leczenia dermatofitozy u tego gatunku (Moriello i DeBoer, 2012).
Pozostałe możliwości terapeutyczne
Uważa się, że u bydła i zwierząt futerkowych stosowanie szczepionek przeciwgrzybiczych ogranicza istniejące zmiany skórne i przyspiesza proces zdrowienia. Mimo że także szczepionki przeciwko M. canis pojawiały się na rynku w wielu krajach, trudno znaleźć wyniki badań potwierdzające leczniczą skuteczność tego produktu u kotów. W ostatnim czasie opublikowano wyniki badań przeprowadzonych metodą podwójnie ślepej próby kontrolowanej placebo na grupie 55 kotów z ciężką dermatofitozą na tle M. canis lub T. mentagrophytes (Westhoff i wsp., 2010). Chorym zwierzętom podano trzykrotnie domięśniowo inaktywowaną szczepionkę zawierającą antygeny M. canis, M. canis var. distortum, M. canis var. obesum, M. gypseum i T. mentagrophytes. Po takim podaniu terapeutycznym szczepionki obserwowano poprawę kliniczną, przebieg tej poprawy nie różnił się jednak znacząco od procesu zdrowienia u kotów, którym podano placebo.
