Oto odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania, czyli co powinieneś wiedzieć.
Na konferencjach weterynaryjnych coraz częściej mówi się o terapii laserowej. Z czego wynika rosnące zainteresowanie tą metodą leczenia? Odpowiedź jest prosta – terapia laserowa jest skuteczna.
Przed wyborem i zakupem odpowiedniego sprzętu warto zapoznać się z faktami i podstawowymi informacjami na temat tej techniki.
Laser jest akronimem od angielskiego określenia light amplification by stimulated emission of radiation, oznaczającego wzmocnienie światła przez wymuszoną emisję promieniowania. Leczenie laserem małej mocy (LLLT, ang. low-level laser therapy) jest stosunkowo nową metodą w Stanach Zjednoczonych. Została zatwierdzona przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków w 2002 roku, stosowano ją jednak dużo wcześniej w innych częściach świata, w tym w Kanadzie, Australii, Europie i niektórych krajach azjatyckich. Wyniki randomizowanych badań, systematyczne przeglądy literatury fachowej oraz metaanalizy potwierdzają skuteczność stosowania lasera w leczeniu bólu. Dostarczają również informacji na temat dawkowania oraz parametrów technicznych urządzeń do terapii laserowej.
Na czym polega przeciwbólowe działanie lasera?
Istnieje kilka mechanizmów, za pomocą których laser zmniejsza ból pacjenta. Jeden z przeglądów literatury cytuje, że terapia laserowa wykazuje działanie przeciwzapalne podobne do takich leków jak celokoksyb, meloksykam, diklofenak czy deksametazon.1 Efekt przeciwbólowy terapii laserowej jest również skutkiem obniżenia stresu oksydacyjnego oraz stymulacji angiogenezy, syntezy kolagenu i regeneracji kości.2 Randomizowane badanie wykazało, że laser może hamować przewodzenie w połączeniach nerwowo-mięśniowych, co zmniejsza pobudzenie nerwowe i sygnałowanie bólu.3 W metaanalizie dotyczącej zastosowania terapii laserowej u ludzi udowodniono, że metoda ta natychmiast zmniejsza ból szyi, a pozytywne efekty mogą utrzymywać się aż do trzech miesięcy po zakończeniu serii zabiegów.4
Inne korzyści
Udowodniono, że terapia laserowa pomaga w leczeniu uszkodzeń ścięgien. Badania potwierdzają, że w uszkodzonych tkankach miękkich pod wpływem światła laserowego dochodzi do stymulacji syntezy kolagenu, poprawy metabolizmu tenocytów lub miocytów, wzrostu aktywności fibroplastycznej, neowaskularyzacji, poprawy rozciągliwości ścięgna oraz przyspieszenia procesu gojenia i tworzenia włókien kolagenowych. Terapia laserem małej mocy jest szeroko stosowana i skuteczna w leczeniu przewlekłych chorób stawów, stymulowaniu biosyntezy chrząstek oraz mikrokrążenia, a także ograniczaniu stanu zapalnego w błonie maziowej i mazi stawowej.
Kolejnym wskazaniem do leczenia laserem małej mocy jest gojenie uszkodzeń kości. Laser stymuluje proliferację osteoblastów, tworzenie i twardnienie tkanki kostnej, odkładanie kolagenu, powstawanie beleczek o prawidłowej strukturze oraz odpowiedniej ilości silniejszej kostniny. Działanie lasera może również pobudzić gojenie ran i zredukować rozmiar oraz czas gojenia rany. Imponujące efekty terapii laserowej zaobserwowano też w leczeniu uszkodzeń nerwów obwodowych, a nawet zmian w rdzeniu kręgowym.
Czy laser może być niebezpieczny?
W wydaniu specjalnym magazynu „Physiotherapy Canada” opublikowano szczegółowy przegląd przeciwwskazań do terapii laserowej oraz środków ostrożności, jakie należy zachować przy tego typu leczeniu.5 Odradza się stosowanie lasera w okolicy oczu, narządów płciowych oraz w rejonach, w których stwierdzono lub podejrzewa się złośliwe zmiany nowotworowe. Nie jest bezpieczne stosowanie terapii laserowej w miejscach, w których krążenie jest zaburzone, lub u krwawiących pacjentów ze skazami krwotocznymi. Leczenie laserem tkanek niedawno naświetlanych, przedniej okolicy szyi lub zatoki tętnicy szyjnej powinno być wykonywane przez doświadczonych lekarzy. Szczególną ostrożność należy zachować również w przypadku pacjentów z nadwrażliwością na światło, zakażeniami, zaburzeniami układu immunologicznego lub w okresie wzrostu.
Światło lasera jest skolimowane, czyli jego promienie nie ulegają rozproszeniu. Fale lasera są spójne i monochromatyczne, co oznacza, że w momencie powstawania długość fal jest jednakowa. Badania na ludziach i zwierzętach wykazały, że tkanki organizmu są w stanie pochłonąć i wykorzystać światło o długości fali od 600 do 1000 nanometrów (nm).
Urządzenia do terapii laserowej są wyposażone w lampę emitującą jedną lub kilka długości fali. Długość fali determinuje głębokość penetracji. Fale o długości w granicach 600 nm penetrują bezpośrednio na głębokość nie większą niż 0,5 do 2 cm, a pośrednio do 5 cm, poprzez rozproszenie energii. Długości fali od około 750 do nieco powyżej 900 nm penetrują najgłębiej, bezpośrednio oddziałując na tkanki do 5 cm w głąb oraz pośrednio do 10 cm.
Energia promieniowania laserowego jest mierzona w dżulach (1 dżul = 1 wat × 1 sekunda). Zgodnie z tym wzorem, maszyna 500-miliwatowa (mW) może dostarczyć 1 dżul energii w czasie dwóch sekund. Maszyna jednowatowa może natomiast wytworzyć 1 dżul energii w jedną sekundę. Urządzenie dziesięciowatowe dostarcza taką samą ilość energii w 1/10 sekundy. Szybkie dotarcie do tkanek może być pożądane w przypadku gdy konieczne jest dostarczenie dużej liczby dżuli lub leczenie dużego obszaru tkanek. Należy jednak pamiętać, żeby zmodyfikować technikę terapii laserowej w taki sposób, by zapobiec powierzchownemu uszkodzeniu tkanek.
Laser 3b czy 4a?
Na rynku dostępne są urządzenia do terapii laserowej o różnej mocy, od 5 mW do 10 W. Najczęściej stosowane są lampy klasy 3b, o mocy od 5 do 500 mW, lub klasy 4a, o mocy ponad 500 mW. Moc urządzenia nie ma żadnego związku z głębokością penetracji lub celowaniem w określone tkanki, a jedynie z szybkością dostarczania wiązki promieniowania. Urządzenia o większej mocy są po prostu w stanie dostarczyć energię lasera z większą szybkością.
Lasery klasy 3b (oraz lasery 4a o niskiej mocy) są stosowane w bezpośrednim kontakcie ze skórą. Wiele podręczników oraz instrukcji obsługi producenta zaleca, by mocno przyciskać głowicę lasera do skóry pacjenta w celu poprawy głębokości penetracji. Lasery klasy 4a o dużej mocy nie mogą pozostawać nieruchomo w kontakcie ze skórą ze względu na niebezpieczeństwo poparzenia. Dlatego też niemożliwe jest obliczenie dokładnego dawkowania. Nawet przy bezpośrednim kontakcie znaczna część światła lasera jest odbijana i załamywana przez skórę i tkankę podskórną. W przypadku stosowania laserów o dużej mocy, zaleca się wykonywanie cyklicznych ruchów głowicy po skórze w tę i z powrotem. Jednak i tutaj dochodzi w znacznym stopniu do odbicia światła, a więc nie wiadomo, ile dokładnie energii osiąga docelową tkankę.
Producenci i lekarze twierdzą, że większe korzyści płyną ze stosowania laserów klasy 4a. Nie da się zaprzeczyć, że energia świetlna ma potencjał leczniczy. Niemożliwe jest jednak zbadanie skuteczności działania laserów 4a o wysokiej mocy, ponieważ nie da się określić zależności pomiędzy dawką a ilością energii dostarczonej do tkanek. Z tego względu niektóre firmy zdecydowały się produkować urządzenia klasy 4a o mocy 750 mW i 1 W, które mogą być przyłożone bezpośrednio do skóry. Lasery te charakteryzuje większa szybkość oraz możliwość dokładnego wyliczenia liczby dostarczonych dżuli.
