Poczyniono znaczne postępy w diagnostyce metodami molekularnymi. Testy nested PCR swoiste dla gatunku są dostępne dla A. abstrusus, T. brevior, C. aerophila i A. chabaudi. Zostały one zwalidowane dla różnych próbek biologicznych (kał, supernatant flotacyjny, osad z badania Baermanna i wymazy z gardła) pobranych od kotów z naturalnie występującymi inwazjami. Test PCR w wykrywaniu A. abstrusus ma swoistość 100% i czułość do 96,6%. Najlepsze wyniki uzyskuje się w przypadku wymazów z gardła (Traversa i wsp., 2008b). Dostępne są również nowe testy multiplex PCR do jednoczesnego wykrywania dwóch lub trzech różnych gatunków, w tym A. abstrusus, T. brevior i A. chabaudi (Annoscia i wsp., 2014). Metody te pozwalają na wczesne rozpoznanie w fazie prepatentnej, co może poprawić rokowanie. Oczekuje się, że techniki molekularne znacznie ułatwią zrozumienie biologii inwazji wywołanych przez robaki płucne.
Przeciwciała przeciwko A. abstrusus można wykryć już po trzech tygodniach od zarażenia, wykonując test IFAT. Nie ma jednak możliwości odróżnienia za pomocą badania serologicznego wcześniejszych oraz obecnie czynnych inwazji (Hamilton i Roberts, 1968).
Opisano przypadki rozpoznania angiostrongylozy podczas sekcji zwłok kotów domowych poprzez wykrycie dorosłych pasożytów w bliższych odcinkach tętnic płucnych, mimo że larwy L1 nigdy nie zostały znalezione w odchodach (Varcasia i wsp., 2014b; Traversa i wsp., 2015).
Kapilariozę rozpoznaje się za pomocą standardowej metody flotacji kału, ale dostępne są również techniki molekularne, wykorzystywane jako testy przesiewowe i w celu badania występowania tego pasożyta u ludzi (Traversa i wsp., 2010; Di Cesare i wsp., 2012).
Paragonimoza rozpoznawana jest techniką sedymentacji formalinowo-eterowej (Sohn i Chai, 2005). Metody molekularne są wykorzystywane w badaniach epidemiologicznych u kotów, są również stosowane u ludzi (Intapan i wsp., 2005; Tantrawatpan i wsp., 2013).
Leczenie
Obecnie dostępne są informacje na temat skuteczności różnych metod leczenia, pochodzące zarówno z opisów przypadków, jak i z wyników badań naukowych (tab. 3). W kontrolowanych badaniach naukowych często oceniano jednak wyłącznie skuteczność leczenia na podstawie badania parazytologicznego, podczas gdy opisy przypadków dostarczają więcej informacji na temat zaawansowania choroby u kotów i klinicznej skuteczności leczenia. Celem leczenia przeciwrobaczego jest przede wszystkim eliminacja pasożytów. Często jednak nie jest to wystarczające, aby zapewnić dobre rokowanie w ciężkich przypadkach odoskrzelowego zapalenia płuc, wymagających opieki weterynaryjnej na oddziale intensywnej terapii z powodu niewydolności oddechowej (podawanie tlenu). Wtórne zakażenia bakteryjne zwykle przyczyniają się do zaostrzenia choroby, dlatego należy zawsze podawać antybiotyki o szerokim zakresie działania razem z glikokortykosteroidami w dawkach przeciwzapalnych. W przypadku występowania wysięku opłucnowego lub odmy opłucnej konieczne jest natychmiastowe odbarczenie przez nakłucie jamy opłucnej (torakocentezę) w celu stabilizacji pacjenta przed wykonaniem innych czynności diagnostycznych.
Lekiem pierwszego rzutu w zwalczaniu A. abstrusus jest fenbendazol. Stosowano różne dawki i różny czas leczenia (od 20 mg/kg m.c. przez pięć dni do 50 mg/kg m.c. przez 15 dni). W Wielkiej Brytanii i niektórych innych krajach do leczenia elurostrongylozy u kotów została dopuszczona pasta doustna w dawce 50 mg/kg m.c. raz dziennie przez trzy dni (Traversa i wsp., 2010). U dwunastu naturalnie zarażonych kotów porównano skuteczność trzydniowego leczenia dwoma preparatami do nakrapiania w formie spot-on podawanymi w zalecanej dawce w połączeniu z fenbendazolem. Jeden preparat zawierał imidaklopryd 10% i moksydektynę 1% (Advocate®, Bayer), a drugi emodepsyd 2,1% i prazykwantel 8,6% (Profender®, Bayer). Stwierdzono, że są one równie nieszkodliwe i skuteczne przeciwko A. abstrusus (Traversa i wsp., 2009b, 2009c). Spośród wszystkich trzech schematów leczenia największą skuteczność wykazała moksydektyna (100% skuteczności po 30 dniach, Traversa i wsp., 2009b). Preparat zawierający emodepsyd zastosowano u jednomiesięcznego kocięcia z kliniczną troglostrongylozą, poza tym oceniano jego skuteczność u 16 kotów, które były klinicznie zdrowe lub wykazywały łagodną postać choroby. Dwa podania w odstępie dwóch tygodni powstrzymały wydalanie larw (Traversa i wsp., 2018, 2019b).
W innym badaniu oceniono skuteczność leczenia 10% imidakloprydem i 1% moksydektyną u kotów naturalnie zarażonych A. abstrusus. Koty zostały zbadane w 14. dniu, a te, które nadal były dodatnie (4/7), ponownie otrzymały preparat. Tydzień później wykonano badanie parazytologiczne kału. U jednego kota wynik wciąż był dodatni i został on poddany leczeniu po raz trzeci. Pod koniec leczenia (w 50. dniu) u wszystkich leczonych kotów uzyskano dwa ujemne wyniki badania parazytologicznego kału (Brianti i wsp., 2008). W kolejnym badaniu preparat do nakrapiania spot-on z 10% imidakloprydem i 1% moksydektyną wykazał znaczną skuteczność w zwalczaniu inwazji C. aerophila (Traversa i wsp., 2012).
Połączenie oksymu milbemycyny (4 mg) i prazykwantelu (10 mg) (Milbemax®, Novartis) podano jako pojedynczą dawkę doustną (pół tabletki/kg m.c.) trzy razy w odstępie 15 dni kocięciu z odoskrzelowym zapaleniem płuc wywołanym przez A. abstrusus i z nadciśnieniem płucnym. Uzyskano wyleczenie parazytologiczne i kliniczne (Dirven i wsp., 2012).
W niektórych przypadkach stosowano preparat z selamektyną spot-on (6 mg/kg m.c.) (Stronghold®, Zoetis) (Reinhardt i wsp., 2004; Grandi i wsp., 2005; Iannino i wsp., 2013). W jednym badaniu selamektyna była skuteczna u jednego z czterech kotów w 30. dniu, dwóm z trzech kotów ponownie podano preparat, który okazał się skuteczny w 60. dniu (Grandi i wsp., 2005). W drugim badaniu leczenie było skuteczne u dziewięciu na dziesięć kotów (Iannino i wsp., 2013).
Skuteczność połączenia 8,3% fipronilu, 10% (S)-metoprenu, 0,4% eprynomektyny i 8,3% prazykwantelu (Broadline®, Merial) oceniono w warunkach doświadczalnych i stwierdzono, że jest ono wysoce skuteczne w zapobieganiu inwazji A. abstrusus oraz jej leczeniu. Preparat zabijał zarówno formy dorosłe, jak i larwalne pasożytów (Knaus i wsp., 2014). Skuteczność parazytobójcza tego produktu została potwierdzona również w przebiegu naturalnych inwazji wywołanych przez A. abstrusus, T. brevior, O. rostratus, C. aerophila oraz w inwazjach mieszanych (Giannelli i wsp., 2015, 2017).
W przypadkach troglostrongylozy z ciężkimi objawami klinicznymi ze strony układu oddechowego leczenie za pomocą 10% imidakloprydu i 1% moksydektyny lub fenbendazolu było nieskuteczne (Brianti i wsp., 2012). Mieszane inwazje wywołane przez T. brevior i A. abstrusus lub C. aerophila u dwóch kociąt leczono połączeniem 2,1% emodepsydu i 8,6% prazykwantelu. W jednym przypadku do zabicia larw Troglostrongylus konieczne były dwa podania (Di Cesare i wsp., 2014b).
Połączenie oksymu milbemycyny (4 mg) i prazykwantelu (10 mg) w pojedynczej dawce doustnej (pół tabletki/kg m.c.) zastosowano u dwóch kociąt z mieszanymi inwazjami wywołanymi przez A. abstrusus i T. brevior. Zwierzę niewykazujące objawów zostało wyleczone, ale drugie kocię z tego samego miotu z ciężkimi objawami ze strony układu oddechowego padło dwa dni później (Di Cesare i wsp., 2014a). W badaniu obejmującym 27 kotów z elurostrongylozą, troglostrongylozą, kapilariozą lub inwazją mieszaną wyleczenie kliniczne i parazytologiczne uzyskano u wszystkich zwierząt z wyjątkiem jednego. Stosowano różne leki – moksydektynę (17 kotów), fenbendazol (trzy koty z elurostrongylozą), oksym milbemycyny (trzy koty), emodepsyd (dwa koty) lub eprynomektynę (jeden kot z kapilariozą) (Crisi i wsp., 2017). Padło tylko jedno zwierzę – trzymiesięczne kocię z mieszaną inwazją A. abstrusus i T. brevior, która doprowadziła do duszności, braku apetytu i senności. Do śmierci doszło z powodu ostrej niewydolności oddechowej, tydzień po rozpoczęciu leczenia połączeniem oksymu milbemycyny i prazykwantelu. W tym samym badaniu takie leczenie było skuteczne u kota z troglostrongylozą i u innych dwóch kotów z inwazją mieszaną.
Podsumowując, obecnie dostępne są różne substancje stosowane do leczenia parazytoz płucnych. Przy wyborze metody leczenia, poza wskazaniami do zastosowania leku w postaci doustnej lub spot-on, należy wziąć pod uwagę wiek i masę ciała kociąt, występowanie ciąży lub laktacji, a także obecność zmian skórnych i stosowanie innych leków (tab. 3).
Opisano kontrowersyjne stosowanie iwermektyny poza wskazaniami w zwalczaniu inwazji A. abstrusus. Nie powinno być ono jednak w ogóle brane pod uwagę ze względu na ryzyko toksyczności, zwłaszcza u kociąt (Grandi i wsp., 2005).
Rokowanie
W przypadku inwazji A. abstrusus lub T. brevior opóźnienie w ustaleniu rozpoznania i rozpoczęciu leczenia może prowadzić do pogorszenia stanu klinicznego pacjenta i zwiększyć ryzyko rozwoju śmiertelnych zmian sercowo-płucnych. Wczesne trafne rozpoznanie i szybkie podjęcie leczenia znacznie poprawia rokowanie. W jednym z ostatnich badań u trzech z czterech bezobjawowych kotów z troglostrongylozą, które nie były leczone, w ciągu czterech tygodni pojawiły się objawy kliniczne (Traversa, 2019b). Może to wyjaśniać, dlaczego w niektórych przypadkach zwierzęta dotknięte chorobą padają mimo stosowania preparatów uważanych za skuteczne przeciwko konkretnym gatunkom nicieni płucnych (Brianti i wsp., 2012; Crisi i wsp., 2017).
Gatunek pasożyta wywołujący robaczycę płuc i obciążenie larwami mierzone metodą Baermanna są zwykle związane z zaawansowaniem choroby. Rokowanie powinno jednak opierać się głównie na badaniu klinicznym (nasilenie duszności i występowanie sinicy) oraz wynikach badań obrazowych (zaawansowanie zmian w obrazie drzewa oskrzelowego, obrazie pęcherzykowym i śródmiąższowym). Mimo to w niektórych przypadkach śmiertelnych w chwili rozpoznania obserwowano jedynie łagodne nieprawidłowości w obrazie radiologicznym klatki piersiowej. U kociąt z troglostrongylozą rokowanie jest gorsze (Crisi i wsp., 2018).
